28 września 2018 roku na trzecim spotkaniu Klubu Czytelniczego Ex Libris uczestnicy rozmawiali o dwóch ważnych dla literatury polskiej powieściach „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej oraz o „Konopielce” Edwarda Redlińskiego.
Powieść Orzeszkowej uznawana jest obecnie za utwór ważny dla polskiej historii, kultury i literatury, wskazuje się również na jej podobieństwa z twórczością Adama Mickiewicza. „Konopielka” zaś została zaliczona do nurtu współczesnej literatury chłopskiej, opisującej zacofaną podlaską wieś, która powoli zmienia się pod wpływem cywilizacji.
Powieść „Nad Niemnem” została napisana w 1886 roku, w dwudziestą piątą rocznicę Powstania Styczniowego. Przypomniała i uczciła to wielkie narodowe wydarzenie i jednocześnie była refleksją związaną z popowstaniową rzeczywistością, podejmowała trudny temat zachowania narodowej tożsamości pomimo klęski i pogrzebania nadziei na szybką realizację niepodległościowych marzeń. Uczestnicy spotkania podkreślili rolę zawartej w powieści legendy o Janie i Cecylii, historii rodu Bohatyrowiczów przekazywanej z pokolenia na pokolenie i otoczonej szczególnym kultem. Warto też zwrócić uwagę na doskonale zarysowane postacie oraz tło społeczne, obejmujące chłopów, mieszczaństwo, arystokrację, szlachtę i bogate ziemiaństwo. Pisarka podkreślała też związek człowieka z naturą i rodzinnym krajobrazem. Pięknie opisała przyrodę, dynamiczną i bardzo mocno związaną z rytmem życia człowieka.
Prowadzący spotkanie Dominik Sołowiej podkreślił, że oprócz zawartych w książce wątków historycznych związanych z Powstaniem Styczniowym, bardzo dużo miejsca autorka poświęciła kwestii kobiet oraz problemowi mezaliansu. W tamtych czasach nie tolerowano małżeństw osób pochodzących z różnych grup społecznych. Kobiety odpowiedzialne były jedynie za ognisko domowe i wychowanie dzieci.
Pisarka próbowała zachować obiektywizm w opisywaniu postaci. Uczestnicy spotkania zwrócili jednak uwagę na sugestie, mówiące czytelnikom, którzy bohaterowie cieszą się sympatią autorki. Dlatego możemy dostrzec urok nawet w tak trudnej do zaakceptowania postaci jak Emilia Korczyńska, żona Benedykta.
Na podstawie książki powstał film „Nad Niemnem” w reżyserii Zbigniewa Kuźmińskiego. Można było go obejrzeć w kinach w 1987 roku. Sceny kręcono w okolicach Białegostoku, Drohiczyna i Białej Podlaskiej, plenery zaś nad rzeką Bug, która zastąpiła Niemen.
Nieprzypadkowo drugim wybranym przez organizatorów tytułem była słynna powieść „Konopielka” Edwarda Redlińskiego, który urodził się i wychował na Podlasiu.
Uczestnicy Klubu zwrócili uwagę na trudne do rozstrzygnięcia problemy, o których pisze autor. Czy postęp jest jednoznacznie dobry? Czy historia, tradycja, religia muszą ustąpić edukacji i technologii? Jak żyć w świecie, gdzie wszystko ulega ciągłej zmianie, zmuszając nas do rezygnacji z wartości wpojonych nam przez naszych przodków?Odpowiedzi na te pytania poszukiwali członkowie Klubu Czytelniczego Ex Libris, którzy pamiętają wydarzenia związane z rozwojem polskiej wsi w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego wieku. Uczestnicy spotkania zwrócili uwagę także na język powieści. Redliński pokazał piękno gwarowych określeń, używanych w mowie potocznej przez mieszkańców podlaskiej wsi.
Na podstawie tej powieści w 1982 roku także powstał film w reżyserii Witolda Leszczyńskiego z doborową obsadą aktorską.
Polecam przypomnienie treści tych wspaniałych książek i obejrzenie ich doskonałych filmowych adaptacji. Następne spotkanie Klubu odbędzie się 19 października o 12.00 w nowej siedzibie – kawiarni „W Starym Kinie” w Białymstoku przy ul. św. Rocha 23. Zapraszam.
Teresa Rafałowska
Podlaska Redakcja Seniora Białystok