27 czerwca 1941 roku do Białegostoku wkroczyły wojska niemieckie. Tego dnia rozpoczął się pierwszy akt dramatu lokalnej społeczności żydowskiej, preludium do zgładzenia około połowy mieszkańców miasta. W pamięci białostoczan i historiografii przetrwał on jako tzw. „czarny piątek”.

W grafice wykorzystano fragment obrazu Izraela Bekera „Wejście Niemców”

 

Do Wielkiej Synagogi żołnierze spędzili około 700–800 osób wyznania mojżeszowego i podłożyli pod nią ogień, a przez okna wrzucili granaty. Dach Wielkiej Synagogi zapadł się do środka, przykrywając ciała setek ofiar. Z płonącego budynku synagogi ogień przeniósł się na sąsiednią zabudowę. Spłonęła cała dzielnica Schulhof oraz część dzielnic Piaski i Chanajki. Tego dnia, w pożarze synagogi i miejskiej zabudowy oraz w wyniku rozstrzelań, łącznie zginęło około dwóch tysięcy osób. Pozostałości synagogi Niemcy wysadzili w powietrze, a teren uprzątnęli. Jedynym śladem po budowli pozostał szkielet kopuły synagogi. Do drugiej połowy lat czterdziestych odbywały się przy niej uroczystości rocznicowe, upamiętniające śmierć białostockich Żydów.

 

 

W miejscu, w którym stała synagoga, znajduje się obecnie pomnik w kształcie szkieletu kopuły. Jego odsłonięcie nastąpiło w 1995 roku. Do dzisiaj w tym miejscu obchodzone są uroczystości związane z wybuchem powstania w białostockim getcie, które miało miejsce 16 sierpnia 1943 roku.

Program wydarzeń artystycznych upamiętniających ofiary „czarnego piątku”:

 

 

 

 

 

 

 

18:00 – prezentacja reprodukcji obrazów Izraela Bekera „Wejście Niemców”, „Piaski-rynek”; plac przed BTL, ul. K. Kalinowskiego 1 (do 19.08.2018) oraz słuchowisko „Śpiew Chanajek”, autorstwa Jolanty Szczygieł-Rogowskiej oraz Olgi Gordiejew-Pobot (realizacja: Polskie Radio Białystok, wydawca: Instytut Wydawniczy Kreator); plac przed BTL, ul. K. Kalinowskiego 1.
Podczas spotkania będzie można otrzymać wydawnictwo Jolanty Szczygieł-Rogowskiej oraz Olgi Gordiejew-Pobot „Opowieści białostockie” z płytami CD (gdzie zarejestrowane jest m.in. słuchowisko „Śpiew Chanajek”),

18:20 – przejście pochodu z towarzyszeniem muzyki klezmerskiej pod Pomnik Wielkiej Synagogi, ul. Suraska,

18:40 – prezentacja archiwalnych pocztówek i zdjęć Wielkiej Synagogi w Białymstoku na wielkoformatowych banerach, parking przy Pomniku Wielkiej Synagogi, ul. Suraska (w terminie 28.06-19.08.2018 prezentacja będzie dostępna przed kinem Forum, ul. Legionowa 5)

 

Centrum im. Ludwika Zamenhofa

zaproszenie

 

 

Opracowała Jolanta Falkowska
Podlaska Redakcja Seniora Białystok