Mieszkańcy grodu nad Białką mogą każdego dnia i o każdej porze roku spacerować wyznaczonymi ścieżkami rezerwatu, podziwiać szatę roślinną, zachwycać się śpiewem ptaków, oddychać powietrzem przesyconym zapachem ziół i żywicy.

rezerwat Antoniuk – fot. Walentyna Kendra

Powierzchnia rezerwatu, położonego w północnej części Białegostoku wynosi ponad 70 ha. Główne formy ukształtowania terenu powstały w wyniku działania lodowca. Są to wzniesienia morenowe i wydmy, które zajmują znaczną powierzchnię rezerwatu. Występuje tu również wiele zagłębień. Jednym z nich jest nisza wytopiskowa o długości około 800 m. 

Właśnie ten zróżnicowany krajobraz stanowi o szczególnej atrakcyjności tego obszaru i przyciąga licznych amatorów wypoczynku na świeżym powietrzu. Spotkamy tu zarówno pojedynczych spacerowiczów, jak też całe rodziny. Liczne wzniesienia i pagórki to naturalny tor przeszkód dla rowerzystów, którzy chętnie sprawdzają tu swoją kondycję sportową. 

W rezerwacie spotkać możemy liczne źródliska z charakterystyczną dla nich roślinnością, a już od marca tętnią one życiem. To właśnie w wodzie przebiega rozród, rozwój i przeobrażanie wylęgłych z jaj larw płazów: kumaka nizinnego, rzekotki drzewnej, żaby trawnej. Niestety, źródliska często zanieczyszczone są odpadami i zatruwane różnymi związkami chemicznymi. A powszechne melioracje powodują obniżenie się poziomu wód gruntowych i prowadzą do osuszenia wszelkich zabagnień i zanikania oczek wodnych. Stąd liczebność płazów w ostatnich latach gwałtownie spada, mimo że większość z nich objęta jest ochroną gatunkową

Na silnie przewodnionych glebach mułowo-torfowych spotykamy zespoły leśne, zwane łęgami jesionowo-olszowymi. W drzewostanie rezerwatu dominuje świerk ze znaczną domieszką sosny. Las mieszany zdobi brzoza brodawkowata i dąb oraz w niewielkiej ilości grab, wierzba, klon, lipa, wiąz, jarząb, jesion, buk, grusza dzika. Informacje o poszczególnych gatunkach znajdziemy na kilkunastu tablicach edukacyjnych, rozmieszczonych wzdłuż ścieżki „Szlak drzew leśnych”.
Osobliwością rezerwatu są rośliny objęte ścisłą ochroną: wawrzynek wilczełyko, widłak spłaszczony, kruszczyk szerokolistny, podkolan biały, mącznica lekarska.

Las Antoniukowski jest zróżnicowany wiekowo. Podziwiać możemy drzewostan mieszany naturalnego pochodzenia sprzed 130 lat, las posadzony po zrębie, a także obszary młodników. Część drzew pochodzi z samosiewu.
Idąc szlakiem drzew leśnych, napotkamy wyjątkowe okazy. Wiekowy, dorodny świerk, stanowiący potencjalny pomnik przyrody – wysokość 27 m, obwód ok. 270 cm. Inny samotny świerk umiejscowiony jest wśród młodego drzewostanu i zwraca uwagę wielkością oraz dziwaczną koroną. Świerk ten nie został wycięty wraz z pozostałymi drzewami. Zawieszona jest na nim kapliczka, z datą – 5.V.1951. Zwyczaj wieszania kapliczek i pasyjek jest bardzo rozpowszechniony na Wysoczyźnie Białostockiej. Szczególnie w Puszczy Knyszyńskiej występuje wiele drzew tego typu. Uważane są one za „święte” i nie ścina się ich nawet wówczas, gdy są stare i suche. Nietypowy, bo rzadko spotykany wygląd ma kolejny świerk – o rozdwojonym pniu, z dwoma wierzchołkami. 

Odnalezienie tych szczególnych okazów to zadanie dla czytelników tego tekstu, którzy zdecydują się na poznanie Lasu Antoniukowskiego!
W zależności od pory roku usłyszymy tu również głosy różnych ptaków, np. kukułki, drozda, sikorki czubatki i sosnówki, sójki, pierwiosnka, krzykliwej sroki, kowalika zięby, jarząbka, mysikrólika. Dzięcioł czarny jest tu wyjątkowym gospodarzem. Potrafi bębnić w drzewo z prędkością 15-20 uderzeń na sekundę, a słychać go w promieniu 3 km. Dzięcioł wykuwa wiosną dziuple, z których korzystają mniejsze ptaki, czy ssaki np. sowy, wiewiórki. Pod korą lub w pniach drzew szuka pożywienia – chrząszczy i ich larw, przez co nazywany jest chirurgiem drzew. 

Nadleśnictwo Dojlidy dba i chroni obszary rezerwatu, a także udostępnia je dla celów naukowych, dydaktycznych, edukacyjnych, turystycznych i rekreacyjnych. Służy temu między innymi ścieżka przyrodniczo – leśna. Jej celem jest pokazanie wysokich walorów przyrodniczych tego obiektu oraz zapoznanie z ważnymi zagadnieniami dotyczącymi gospodarki leśnej i ochrony przyrody. Ścieżka liczy około 3 km. Zachęca ona również spacerujących turystów do zażywania drzewoterapii. Ta metoda wypoczynku pobudza organizm do samoleczenia: wycisza, uspokaja i pomaga przywrócić równowagę psychiczną.

Lasy, okalające obszary miejskie, powinny być szczególnie chronione, gdyż są „oczyszczalnią” powietrza. „Nawet jeśli już zostały zmienione przez człowieka, niech się same unaturalniają i zapuszczają. Natura jest jeszcze w stanie znakomicie poprawić nasze błędy” – twierdzi Adam Wajrak, działacz na rzecz ochrony przyrody.

Zwiedzając Rezerwat Antoniuk, nie zapominajmy o właściwym zachowaniu w tym wyjątkowym miejscu, które jest unikatowym dziedzictwem przyrodniczym i historycznym dla ludzi, ale przede wszystkim pamiętajmy, że las to czyjś dom, więc jesteśmy w nim gośćmi!

(foto: Walentyna Kendra) 

Walentyna Kendra
Uniwersytet Trzeciego Wieku – Sekcja Redakcyjna
Podlaska Redakcja Seniora Białystok