Rozpoczynamy cykl, w którym będziemy wyjaśniać trudne pojęcia prawne związane z działaniem instytucji publicznych np. samorządu. Zaczynamy od aktów prawa miejscowego.
W czasie długoletniej pracy zawodowej, jako pracownik samorządowy zajmowałam się również obsługą mieszkańców. W rozmowach z interesantami, a zwłaszcza podczas omawiania ich indywidualnych spraw urzędowych i wyjaśniania podstaw prawnych, często pojawiało się pytanie: dlaczego w naszym mieście stosuje się odmienne rozwiązania prawne niż w innych gminach?
Żyjemy w państwie prawa, które obowiązuje wszystkich, skąd zatem różnice, zwłaszcza, że rozwiązania w innych gminach w pewnych kwestiach zdają się być korzystniejsze? Pytanie to z pewnością zadaje sobie wielu z nas. Formalnie rzecz ujmując odpowiedź jest prosta, bo tak stanowią obowiązujące na danym terenie akty prawa miejscowego. Co to oznacza?
Jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty, województwa) w Polsce uczestniczą w sprawowaniu władzy publicznej. Jednym z ich charakterystycznych uprawnień (wynika to z przepisów Konstytucji RP) jest stanowienie aktów prawa miejscowego.
Zgodnie z konstytucyjną zasadą praworządności, akty takie wydawane są na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie.
Regulacje prawa miejscowego wydają– wojewodowie oraz rady gmin, rady powiatów, sejmiki województw (są to organy samorządu terytorialnego) w formie uchwał. które po podpisaniu podawane są do publicznej wiadomości poprzez publikację w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Dopiero po ogłoszeniu takie prawo miejscowe, czyli obowiązujące na danym terenie, wchodzi w życie. Wtedy nikt nie może zasłaniać się niewiedzą lub nieznajomością prawa w tym zakresie. Przepisy tak ustanowione mają charakter powszechny i obowiązują ogół mieszkańców i podmiotów z danego obszaru, czyli odpowiednio z terenu: województw, powiatów, gmin.
Jest to prawo lokalne, które reguluje w sposób bezpośredni prawa i obowiązki oraz kształtuje sytuację prawną określonej społeczności lokalnej. Wydawanie takiego prawa jest elementem sprawowania władzy lokalnej.
Celem omawianych uchwał jest tworzenie reguł działania i regulacji dostosowanych do potrzeb, możliwości, specyfiki i warunków lokalnych danej miejscowości, gminy itp. To właśnie te elementy mogą być powodem ustanawiania i obowiązywania odmiennych regulacji w danej miejscowości, czy gminie w zakresie, np. wysokości stawek podatku od nieruchomości, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, cen wody, cen biletów komunikacji miejskiej itp. Można powiedzieć, że władze lokalne mają swobodę w wydawaniu prawa lokalnego. Nie oznacza to jednak dowolności, ponieważ akty prawne podlegają badaniu co do zgodności z prawem.
Tak ustanowione przepisy są podstawą wydawania decyzji w indywidualnych sprawach mieszkańców z terenu danego miasta, gminy.
Podjęte uchwały, z punktu widzenia mieszkańców mogą być niekorzystne. W takich sytuacjach polski ustawodawca przewidział możliwość zaskarżenia uchwał organów uchwałodawczych jednostek samorządu terytorialnego.
Każdy, którego interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone daną uchwałą, podjętą przez organ w sprawie administracji publicznej, może – po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia – zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego.
Czesława Bogumiła Łastowska
Podlaska Redakcja Seniora Białystok
