Koncepcja tego wydawnictwa powstała w 2011 r. Ktoś obejrzał wydawane przez Centrum im. Ludwika Zamenhofa albumy z serii „Bojary”. Padło pytanie: „Czy nie moglibyście zrobić takiej książki o Uchwytach?. Niedługo potem nawiązaliśmy kontakt z fabryką Bison-Bial S.A. Ruszyła realizacja projektu Uchwyty.
Pierwszym etapem była archiwizacja. Na mocy porozumienia zawartego z Bison-Bialem SA otrzymaliśmy kilkaset negatywów z zakładowej pracowni fotograficznej. Rozpoczął się czasochłonny proces skanowania i opisywania negatywów. Spośród tysięcy klatek wybraliśmy kilkaset, poukładaliśmy je tematycznie. Z tego materiału powstała robocza wersja albumu.
Negatywy w większości nie były opisane, a jeżeli już, to bardzo skrótowo, nie zawsze w sposób zrozumiały. Potrzebowaliśmy pomocy tych, którzy pamiętają. Ekipa CLZ rozpoczęła rejestrowanie wywiadów z byłymi i obecnymi pracownikami fabryki. Nagrywanym osobom pokazywaliśmy album, by pomogły w rozpoznaniu widocznych na fotografiach osób, miejsc, wydarzeń.
Tuż po przejrzeniu negatywów złożyliśmy propozycję napisania krótkiego wstępu do wydawnictwa Wiesławowi Wróblowi. Szybko okazało się, że zgromadzony przez historyka materiał nie da się zamknąć na kilku stronach maszynopisu, a bogactwo zebranej ikonografii wymaga poszerzenia ram publikacji do obecnej postaci. Album „Uchwyty 1948 – 2014” nie pomieścił wszystkich materiałów, które udało nam się zgromadzić – jest wyborem tego, co wydaje się najciekawsze, zarówno dla historyka, pracownika Uchwytów, jak i czytelnika nie związanego emocjonalnie z tematem.
W Mediatece CLZ, multimedialnym archiwum miasta i regionu, udostępniliśmy dwadzieścia wywiadów (nagrania wideo) z pracownikami fabryki, a także liczne zdjęcia. Do Bison-Bial SA przekazaliśmy wszystkie zdigitalizowane negatywy.
Pragniemy podziękować tym wszystkim, którzy przyczynili się do realizacji projektu Uchwyty. Dziękujemy firmie Bison-Bial SA za wszechstronne wsparcie, a Panu Karolowi Biernackiemu za osobiste zaangażowanie. Wiesławowi Wróblowi za ciężką pracę nad tekstem i merytoryczną stroną wydawnictwa. Na zakończenie i przede wszystkim dziękujemy pracownikom fabryki, którzy podzielili się z nami wiedzą i wspomnieniami, a wśród nich szczególnie Tadeuszowi Rufińskiemu i Janowi Zygmuntowi Pradze, którzy byli pierwszymi czytelnikami i recenzentami książki.
Mamy nadzieję, że efekty naszej wspólnej pracy spotkają się z przychylnym przyjęciem.
Fotografowie białostoccy. Przed i za obiektywem 1915-1939
Ponad 200 fotografii dawnego Białegostoku i jego mieszkańców oraz teksty znakomitych autorów i znawców historii regionalnej (Małgorzaty Dolistowskiej, Marka Gajewskiego, Jerzego Górko, Jolanty Szczygieł-Rogowskiej i Wiesława Wróbla) można będzie zobaczyć i przeczytać w albumie „Fotografowie białostoccy. Przed i za obiektywem 1915-1939”. Album wprowadzi Czytelników w pasjonujące życie miasta i jego społeczności, od chwili odzyskania niepodległości aż po jej utratę.
Archiwalne zdjęcia stały się pretekstem do wglądu w różne przejawy życia społeczno-obyczajowego białostoczan oraz do ukazania oblicza miasta i społeczeństwa tamtych lat. Do współpracy przy wydawnictwie zaprosiliśmy autorów, którzy wraz z ówczesnymi fotografami stali się naszymi przewodnikami po mieście.
Zamieszczone w książce fotografie pochodzą ze zbiorów prywatnych (blisko połowa należy do Mieczysława Marczaka), instytucji kultury, archiwów, stowarzyszeń oraz zasobów własnych wydawcy, gromadzonych w ramach Mediateki CLZ – archiwum historii mówionej miasta i regionu. Publikacja jest skierowana do wszystkich miłośników przeszłości, pragnących zdobyć lub poszerzyć wiedzę o swoim mieście.
Przywołane i ze znawstwem tematu opisane aspekty życia ówczesnych mieszkańców, czyli to, czym żyli na co dzień i od święta (typowe rozrywki, sport), ich codzienne otoczenie (topografia miasta i jego dynamiczna rozbudowa), a także stacjonujące w mieście wojsko i inne służby mundurowe, mogą zainteresować nawet tych, którzy do tej pory lokalną historią się nie interesowali. Zawarta w książce bogata warstwa ikonograficzna oraz obszerna i pionierska praca na temat białostockich fotografów i zakładów fotograficznych pomiędzy 1915 a 1939 rokiem może zmotywować wielu Czytelników do przeszukania domowych archiwów w celu znalezienia rodzinnych pamiątek i należytego zadbania o nie, a w efekcie – nawiązania łączności z przeszłością.
Zapraszamy zatem do wędrówki po dawnym Białymstoku i przyjrzeniu się jego ówczesnym mieszkańcom. Ufamy, że prezentowany materiał choć na chwilę ożywi miniony świat i pozwoli dostrzec, jak od początku minionego wieku zmieniło się nasze miasto, a wraz z nim jego mieszkańcy. Wydawnictwo jest kontynuacją wydanej w 2016 roku publikacji „Fotografowie białostoccy 1861–1915”.
Partner: Muzeum Wojska w Białymstoku
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
(źródło i foto: Centrum im . Ludwika Zamenhofa)
opracowanie: Lija Półjanowska
Podlaska Redakcja Seniora Białystok
