Gmina Łyse w powiecie ostrołęckim słynie z corocznych konkursów na najpiękniejszą palmę wielkanocną, organizowanych w Niedzielę Palmową. Święcenie w tym dniu palm wielkanocnych, to jedna ze świątecznych tradycji, które przetrwały do naszych czasów i wciąż jest kultywowana zarówno na wsi, jak i w mieście.
Magiczna moc palm kurpiowskich
Palmy są nie tylko elementem dekoracyjnym, ale i symbolem wiary w szczególnym czasie, oczekiwania na święta Wielkanocne, symbolem wjazdu Chrystusa do Jerozolimy.
Ale to także wierzenia w ich moc. W kulturze kurpiowskiej palma występuje od dawna. Pierwotnie w środę poprzedzającą ostatnią niedzielę przed Wielkanocą ścinano gałązki topoli, wierzby bądź malin. Gdy zakwitły splatano je w palemki. Na Kurpiach wierzono, że uderzenie kogoś palmą po wyjściu z kościoła, przyniesie tej osobie zdrowie i dobrobyt. Latem stawiano ją w oknie, miała chronić dom od uderzenia pioruna.
Palmom przypisywano także magiczną moc, odpędzania złych duchów. Wypędzając bydło po raz pierwszy w roku na pastwisko, uderzano nią każde ze zwierząt po grzbiecie, co miało spowodować większą ich mleczność.
Sięgając nieba – sprawiać radość Bogu
Na terenie Puszczy Zielonej istniał zwyczaj wykonywania palm o wysokości kilku metrów. Wysokość palmy miała zapewnić właścicielowi długie życie a jego dzieciom wysoki wzrost. Tradycja wykonywania metrowych palm zachowała się do dziś. W miejscowości Łyse i Lipniki co roku wykonywane są palmy mające długość od 2 do 6 metrów.
Prace nad tworzeniem palmy zaczynano od znalezienia odpowiedniego sosnowego pręta oraz od zbierania roślinności, którymi później ozdabiano palmę. By palma była piękna, okazała i przynosiła twórcy i Panu Bogu radość i dumę trzeba poświęcić wiele czasu oraz włożyć wiele trudu w jej wykonanie.
O kolorycie palmy decydowały różne odcienie zieleni używanych roślin. Podobnie jak przed laty palmy wykonywane są z młodych gałązek sosnowych, zostawiając na wierzchołku naturalnie rozwidloną część. To właśnie tę część dekoruje się barwnymi kwiatami i kokardami wykonanymi z bibuły. Uzupełnieniem całości są borówki lub inne leśne rośliny oraz gałązki wierzbowe z rozwiniętymi kotkami.
Kwiaty i inne dekoracje do palm przygotowywane są już od początku Wielkiego Postu. Tydzień przed Wielką Niedzielą łączono gałązki i wykonane ozdoby w całość. Wykonywanie palm od zawsze należało do zajęć kobiecych. Choć zdarzało się, że i chłop robił albo pomagał.
Trzy rodzaje palm w tradycyjnych kolorach
Na Kurpiach wykonuje się głównie trzy rodzaje palm: całą papierową, całą z zieleni oraz mieszaną. Palma papierowa o wysokości 5 m zawiera około 700 kwiatów, palma mieszana tej samej wysokości – 350 kwiatów, a palma cała z zieleni 200 kwiatów.
Współcześnie wykonane palmy to dzieła sztuki. Roślinności zielonej jest coraz mniej. Wynika to z tego, że palma musi przetrwać dłużej, ponieważ goście, przybywający do Łysych kupują je i zabierają do domów. Obecnie przeważają kwiaty i liście wykonane z bibuły, wzorowane na kwiatach, które rosną w przydomowych ogródkach i na łąkach.
W tradycyjnej palmie nie może zabraknąć koloru zielonego, oznaczającego nadzieję na przyszły rok, fioletu symbolu oczekiwania na dobro i czerwieni, czyli miłości. Każda palma jest wzbogacona o koronę na cześć króla Jezusa Chrystusa oraz wstążki, które łączą niebo z ziemią i niosą kurpiowskie wołanie ku niebu.
Konkurs na najpiękniejszą palmę
W okresie międzywojennym najpiękniejsze palmy można było podziwiać w: Myszyńcu, Kadzidle, Baranowie, Zalesiu, Lipnikach i Łysych. Obecnie tylko w tych dwóch ostatnich miejscowościach przetrwał ten zwyczaj.
Odrodzenie się zwyczaju wykonywania palm kurpiowskich sprawiło, że z roku na rok Łyse przyciąga liczniejsze rzesze turystów z kraju i zagranicy. Dzięki bogatym tradycjom i obrzędom Niedziela Palmowa stała się wielkim świętem.
Pierwszy konkurs odbył się 31 marca 1969 roku. Cieszył się ogromnym zainteresowaniem mieszkańców gminy. Jego organizatorem było Muzeum w Łomży i Szkoła Podstawowa w Łysych.
W tym roku do konkursu zgłoszono 75 palm. Wystawa organizowana jest w drewnianym, zabytkowym kościele św. Anny. Tam ocenia je konkursowe jury, w trzech kategoriach: indywidualnej, zespołowej szkół podstawowych i zespołowej pozostałych.
Wszyscy uczestnicy konkursu ze swoimi palmami biorą udział w świątecznej procesji z kościoła św. Anny do kościoła p.w. Chrystusa Króla Wszechświata, zakończonej uroczystą mszą świętą. Po niej ogłaszane są wyniki konkursu.
Nieodłącznym elementem wydarzenia jest doroczny kiermasz wyrobów regionalnych oraz prezentacje dorobku twórczości kulturalnej lokalnych grup i zespołów artystycznych.
10 kwietnia br. w uroczystościach Niedzieli Palmowej w Łysych brali udział uczestnicy wycieczki zorganizowanej przez Oddział Regionalny PTTK w Białymstoku.
Było to niezapomniane przeżycie kulturowe i duchowe. Bardzo się cieszę, że dzieci i ludzie młodzi kontynuują tradycje regionalne i sprawia im to tak wiele radości i frajdy. Powinniśmy pielęgnować nasze dziedzictwo narodowe.
zdjęcia nr 1- 4 Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce
zdjęcia nr 5 – 10 Władysław Piekarski
Kliknij w poniższe zdjęcie:
Zredagowała: Maria Beręsewicz
Redakcja Podlaskiego Seniora w Białymstoku
