Zapoznanie się z problematyką przemocy w rodzinie wobec osób starszych była ważnym tematem omawianym na kolejnym posiedzeniu Białostockiej Rady Seniorów (BRS). 17 maja 2023 roku w Centrum Aktywności Społecznej w Białymstoku odbyło się kolejne spotkanie, w którym na zaproszenie BRS udział wzięła mł. asp. dr Agata Kalinowska z Komendy Wojewódzkiej Policji w Białymstoku, Wojewódzki Konsultant ds. Niebieskiej Karty.

ulotki o przemocy wobec starszych i oferta pomocy_zdj. BB

Prezentacją, problematykę przemocy wobec osób starszych Agata Kalinowska przybliżyła zebranym definicję. Przemoc – to jednorazowe lub powtarzające się działania naruszające prawa lub dobro osób najbliższych, lub innych wspólnie zamieszkujących. W szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające godność, nietykalność cielesną, w tym seksualną. Powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, które wywołują cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą. Są to działania członków ich rodzin lub innych osób odpowiedzialnych za opiekę.

Możemy wymienić kilka rodzajów przemocy, takie jak fizyczna, psychiczna, seksualna, ekonomiczna. Przemocą jest też zaniedbywanie swoich obowiązków wobec osób starszych. Jak podkreśliła prelegentka, nie wystarczy nie bić, nie poniżać. Człowiek potrzebuje wsparcia psychicznego, bezpieczeństwa, ciepła i zrozumienia.

Fałszywe jest przeświadczenie, że w sprawy rodzinne nie można się wtrącać a przemoc w rodzinie to problem marginesu społecznego. Powszechne jest myślenie, że ofiara przemocy, gdyby chciała, mogłaby odejść od sprawcy a przemoc występuje, gdy są ślady pobicia. Nie zawsze przyczyną przemocy w rodzinie jest alkohol. 

Sprawca przemocy nie radzi sobie z emocjami. Takie działanie niejednokrotnie jest wynikiem nagromadzenia stresu i frustracji związanych z trudnościami związanymi ze sprawowaniem opieki nad osobą starszą, często nieporadną. Jest przekonany, że ma prawo do podejmowania decyzji bez konsultacji z podopiecznym, do kontrolowania jego, izolowania a przemoc jest jedyną słuszną metodą postępowania. Jedną z form dyskryminacji jest ageizm, gdzie osoby starsze ze względu na wiek postrzegane są jako osoby nieatrakcyjne fizycznie i psychicznie, będące balastem dla społeczeństwa. 

Same ofiary żyją nadzieja, że sprawca zaniecha przemocy. Zgłaszając w wyniku impulsu sprawę policji, często potem wycofują zgłoszenie, lub godzą się na mediacje, aby załatwić sprawę polubownie. A gdy wraca przemoc po prostu uciekają z domu. Wstydzą się zachowań sprawców przed sąsiadami.

Aby zapobiegać zjawisku przemocy, wprowadzono w środowiskach zagrożonych procedurę ,,Niebieskiej Karty”, realizowaną przez placówki oświatowe, ośrodki pomocy społecznej, policję, komisje rozwiązywania problemów alkoholowych, ochronę zdrowia. Tam można zgłaszać zagrożenia przemocą domową, która szczególnie dotyka osoby najbardziej bezbronne – osoby starsze i dzieci. Służby te prowadzą postępowanie zmierzające do rozpoznania formy przemocy w danym środowisku i oferują profesjonalną pomoc.

kobieta w mundurze stoi na tle ekranu,_zdj. BB

Prelegentka przytoczyła typowe przykłady zachowań sprawców i ofiar przemocy oraz działań służb w tym zakresie. Podała dane statystyczne z naszego województwa, dotyczące założenia ,,Niebieskiej Karty” w środowiskach zagrożonych przemocą. W 2020 roku założono 509 takich kart, w 2022 roku liczba zmniejszyła się do 342 takich przypadków. Komenda Miejska Policji na terenie swego działania (miasto Białystok i powiat białostocki) odnotowała spadek wszczęcia procedury ,,Niebieskiej Karty” z 1028 w 2020 roku do 810 w 2022 roku. W tych statystykach to 103 przypadki w 2020 roku do 88 w 2022 roku spraw dotyczących seniorów. Dla porównania w 2022 roku inne instytucje wszczęły 185 procedur (144- Ośrodek Pomocy Społecznej, 3 – Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych , 23 – ochrona zdrowia, 15 – oświata). Przemoc, która pozostaje bez reakcji z biegiem czasu przybiera na sile i staje się coraz bardziej dotkliwa dla ofiary. Dlatego trzeba reagować na każdy jej przejaw. 

Komenda Wojewódzka Policji w Białymstoku prowadzi wiele kampanii edukacyjno-reklamowych w środkach masowego przekazu mówiąc o przeciwdziałaniu przemocy. Organizuje wiele spotkań z pracownikami ochrony zdrowia, oświaty, pomocy społecznej, komisji rozwiązywania problemów alkoholowych i samych seniorów. Co trzecia osoba starsza doświadczająca przemocy, zaprzecza jej istnieniu.

Krystyna Cylwik
Podlaska Redakcja Seniora Białystok