Superfoods to produkty nieprzetworzone, niskokaloryczne i naturalne, odznaczające się wysoką wartością odżywczą. Są źródłem witamin, minerałów i składników odżywczych, które w naturalny sposób wspomagają prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu. Do superproduktów zaliczane są między innymi warzywa, owoce, zioła, przyprawy i niektóre ryby.

Dwie pomarańczowe,dojrzałe dynie_fot.pixabay.com

Każdy kraj ma swoją własną listę superżywności. My, Polacy, też mamy swój wykaz superżywnośći. Znajdują się na nim, między innymi, seler, dynia, żurawina, burak ćwikłowy, jarmuż, cebula, czosnek, natka pietruszki, siemię lniane, czarny bez, płatki owsiane, kasza jaglana, owies, maliny, czarna porzeczka, aronia, dzika róża, miód pszczeli, orzechy włoskie, kiszonki, babka płesznik i babka jajowata.

Dzisiaj pozwolę sobie przypomnieć wartości odżywcze i walory smakowe kolejnego z polskich superfoods, dyni. Pochodzi z Meksyku, a obecnie uprawia się ją na całym świecie. W różnych regionach Polski znana jest pod inną nazwą. I tak np. mieszkańcy Śląska i Kujaw nazywają ją banią, a poznaniacy mówią na nią korbol. Dynia nie jest warzywem, jednak powszechnie, podobnie jak pomidory, zaliczamy ją do warzyw. Z biologicznego punktu widzenia jest jagodą, bardzo smacznym, zdrowym owocem, który znalazł zastosowanie w kulinariach i w przemyśle kosmetycznym. Rodzina dyniowatych obejmuje 130 rodzajów i ponad 800 gatunków. Ogórki i arbuzy też należą do tej rodziny. Znamy ponad 45 rodzajów dyni. Jej owoce, w zależności od odmiany, mają średnicę od kilku do kilkunastu centymetrów. Bywają też dynie giganty mające średnicę wynosząca ponad 100 cm. Może mieć kształt kulisty, gruszkowaty lub cylindryczny. Z jej owocu wykorzystujemy miąższ i pestki. Uprawiana jest również ze względu na walory dekoracyjne. Dynie dekoracyjne mają mniej miąższu i jest on gorzki. Najbardziej znane nam są owoce: 

  • dyni olbrzymiej (Cucurbita maxima Duch) – dużej, o wyraźnie rzeźbionej pomarańczowej skórze. Owoce tej dyni ważą kilka, kilkadziesiąt, a nawet kilkaset kilogramów,
  • dyni zwyczajnej (Cucurbita pepo L), mającej żółte, pomarańczowe lub zielone owoce o kulistym kształcie,
  • dyni piżmowe (Cucurbita moschata Duch) – małej, mającej kształt gruszki,
  • dyni figolistnej (Cucurbita ficifolia Duch) – zielonej, przypominającej arbuz. Liście tej dyni podobne są do liści figowca.

Coraz większą popularnością na rynku polskim cieszy się dynia Hokkaido, mająca pomarańczowy miąższ i dynia makaronowa, która po ugotowaniu rozpada się w cienkie włókna, przypominające makaron. Wartości odżywcze dyni są bardzo duże. Owoce tej rośliny mają w swoim składzie witaminy B, E i C, oraz duże ilości karotenoidów, będących silnymi antyoksydantami, takich jak B-karoten, B-kryptoksantyna, A-karoten, luteina i zeaksantyna. W jej składzie znajduje się też duża ilość składników mineralnych, w tym wapnia, magnezu, żelaza, potasu, fluoru.

Trzy pomarańczowe dynie. Obok w 2 szklanych naczyniach leżą pestki dyni_fot.pixabay.com

Z kolei pestki dyni są bogatym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych oraz błonnika pokarmowego. Zawierają kwas asparaginowy (stymuluje wydzielanie hormonu wzrostu, glukagonu oraz insuliny) i glutaminowy (neuroprzekaźnik, tworzy ślad pamięciowy w mózgu oraz generuje neuroplastyczność) oraz argininę (wspiera budowę masy mięśniowej, uczestniczy w regeneracji tkanek i syntezie białka, poprawia stan mikroflory jelitowej). Tłoczony na zimno z pestek dyni olej ma zastosowanie:

  • w kuchni – serwowany jest na zimno do chleba, sałatek oraz jako baza zimnych sosów, 
  • w kosmetyce – jako preparat wspierający nawilżenie skóry i włosów, pomagający w walce z trądzikiem, bliznami i rozstępami,
  • jako suplement wspomagający leczenie wielu schorzeń, pomaga zwalczać pasożyty układu pokarmowego, dzięki zawartości fitosteroli wpływa korzystnie na funkcjonowanie gruczołu krokowego u mężczyzn, jest więc szczególnie polecany przy problemach z prostatą.

Ze względu na zawartość witaminy A, E, C i innych cennych składników dynia znalazła zastosowanie w kosmetologii. Wytwarza się z niej nie tylko preparaty profesjonalne. W warunkach domowych z miąższu dyni możemy przygotować maseczki na twarz, a olej wykorzystać do olejowania włosów. 

W kuchni też znalazła wszechstronne zastosowanie. W zależności od naszych upodobań kulinarnych i receptury potrawy z dyni mogą być pieczone, smażone, duszone, gotowane, grillowane, prażone, marynowane, mrożone i kiszone. Z dyni przygotujemy pyszne śniadanie, obiad, kolację i deser. Przyrządzić można z niej zupy, ciasta, kotlety, zapiekanki, naleśniki, placki, farsze, soki, dżemy, budynie oraz dziesiątki innych potraw, zarówno na zimno, jak też na ciepło. W potrawach z dyni bardzo ważne są dodatki, które podnoszą jej walory smakowe. Do dań słodkich najczęściej używany jest kardamon, cynamon, goździki i gałka muszkatołowa. Z kolei dania wytrawne bardzo dobrze komponują się z aromatycznymi i pikantnymi przyprawami, takimi jak chili, imbir, pieprz, kurkuma, curry i kminek, słodka papryka, a także gałka muszkatołowa i cynamon.

Dynie możemy przechowywać w całości przez dłuższy czas. Miejsce do przechowania
powinno być suche, przewiewne i chłodne. W lodówce przechowujemy przez okres 4-5 dni tylko owoce pokrojone, wcześniej owinięte folią spożywczą. Rozdrobnioną dynię można też zamrozić. W ten sposób możemy ją przechowywać przez 5-6 miesięcy. Olej z pestek dyni zaleca się trzymać w lodówce w temperaturze od 4 do 10 stopni. Niska temperatura pozwala na zachowanie właściwości odżywczych i prozdrowotnych produktu. Dynię przechowujemy również w postaci dżemów, przetworów, marynat i kiszonek.

Z uwagi na wysoki indeks glikemiczny dla osób z problemami diabetologicznymi wskazane jest spożywanie dyni w mniejszych ilościach (maksymalnie do 200 gramów dziennie) wraz z innymi produktami o znacznie niższym IG.

Przygotowując potrawy z dyni możemy skorzystać z gotowych propozycji zamieszczonych w książkach kucharskich lub w internecie. Jest jednak tak uniwersalnym owocem, że do przygotowania potraw z jej udziałem nie musimy sięgać po gotowe przepisy. W przypadku tego wyjątkowego owocu możemy dowolnie eksperymentować zgodnie z naszymi upodobaniami i smakami. W ten sposób możemy wyczarować nasze autorskie, wyjątkowe, zdrowe i smaczne dania. Wszystko zależy od naszej wyobraźni i chęci.

Potrawy z dyni są znane ze względu na ich walory zdrowotne i smakowe. Są również stosunkowo tanie, ogólnodostępne i nieskomplikowane. Proponuję Państwu wypróbowanie przepisu na zdrowy, błyskawiczny i smaczny bigos.

 Bigos z dyni – wersja wege

Na białym talerzu leży potrwa z warzyw gotowanych_fot. pixabay.com

Składniki:

Dynia obrana ze skórki, bez nasion i włókien – ok. 1500 g
Pomidory dojrzałe – 3-4 duże sztuki lub 3 łyżki koncentratu pomidorowego
Cukinia – 1 większa lub 1 większy patison
Papryka – 3 duże sztuki
Śliwki – 5 sztuk
Żurawina suszona – 1 garstka
Cebula – 2 większe sztuki
Olej do smażenia – 5-6 łyżek
Przyprawy smakowe: 2 listki laurowe, 4 ziarenka ziela angielskiego, majeranek, sól, pieprz, chili, lubczyk, gałka muszkatołowa.

Warzywa myjemy i obieramy. Pomidory, śliwki i żurawinę sparzamy wrząca wodą. Z pomidorów zdejmujemy skórkę. Warzywa kroimy w większą kostkę. Do dużego garnka wlewamy olej, dodajemy listki laurowe i ziele angielskie. Wkładamy pokrojoną w kostkę cebulę. Kiedy cebula będzie zeszklona, dokładamy pokrojoną dynię, dolewamy niewielką ilość wody i dusimy na małym ogniu ok. 10 minut. Następnie dodajemy pokrojoną cukinię, paprykę i pomidory. Dusimy do miękkości, w razie potrzeby uzupełniając potrawę wodą. Pod koniec duszenia dodajemy pokrojone śliwki suszone i suszoną żurawinę. Doprawiamy do smaku chili, pieprzem, solą, majerankiem, lubczykiem i gałką muszkatołową. Podajemy z pieczywem lub kaszą, np. bulgur.

Dla zwolenników potraw mięsnych proponuję dodanie pod koniec duszenia bigosu 300 – 500 gramów dobrej, cienkiej kiełbasy, pokrojonej w półplasterki i podsmażonej na niewielkiej ilości oleju. 

Więcej o witaminie A – Kliknij

Życzę Państwu smacznego

Źródło: tutaj

Zredagowała: Anna Anchimowicz
Podlaska Redakcja Seniora Białystok