Wydział Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku zorganizował kolejny wykład, tym razem o udarze mózgu, który jest coraz częstszą przyczyną niepełnosprawności lub śmierci. Wykład wygłosiła dr hab. Alina Kułakowska zastępca kierownika Kliniki Neurologii UMB.
Mimo, że udar jest poważną chorobą, wiedza o nim w społeczeństwie jest niewielka. Nie wiemy jakie są przyczyny udaru i w jaki sposób chronić się przed nim. Ważny jest też czas podjęcia leczenia.
Każdego roku odnotowuje się w Polsce około 70 tysięcy nowych udarów. Oznacza to, że co 8 minut ktoś doznaje udaru. Większość osób dotkniętych chorobą ma ponad 65 lat, ale nie oszczędza także ludzi po 40 roku życia Częściej chorują mężczyźni. Bardzo ważne jest podjęcie leczenia w ciągu 4,5 godziny od wystąpienia pierwszych objawów. Często chorzy wymagają rehabilitacji i opieki.
Udar mózgu to zaburzenie neurologiczne, będące skutkiem nagłego odcięcia dopływu krwi do mózgu. Bez krwi, komórki mózgowe mogą zostać uszkodzone lub zniszczone. Mózg kontroluje wszystko, co robi organizm, dlatego udar ma wpływ na każdą jego funkcję. Nagłe niedokrwienie jakiegoś obszaru mózgu, może być wywołane dwoma czynnikami – niedokrwieniem lub zalaniem krwią. Wyróżnia się więc dwa typy udaru: niedokrwienny i krwotoczny, zwany wylewem.
Udar niedokrwienny występuje częściej, powstaje w wyniku zaburzeń dopływu krwi do określonego obszaru mózgu. Następuje zamknięcie lub zwężenie światła naczyń wewnątrzmózgowych, bądź doprowadzających krew do mózgu. Niedokrwienie komórek mózgu powoduje zaburzenia w dostarczaniu tlenu i składników odżywczych, co skutkuje obumarciem komórek. Wielkość ogniska udarowego ściśle powiązana jest z wielkością zablokowanego naczynia.
Dochodzić może do powstawania skrzepliny w sercu. Część tej skrzepliny może się oderwać i spowodować zator, czyli zatkanie naczynia krwionośnego i w konsekwencji niedotlenienie i zawał narządu, między innymi mózgu. Najczęstszą przyczyną udarów wśród chorób serca jest migotanie przedsionków. Objawia się ono kołataniem serca, osłabieniem i obniżeniem tolerancji wysiłku, napadowymi potami, omdleniami i zawrotami głowy. Mogą pojawić się bóle w klatce piersiowej lub duszności.
Inne choroby serca, które mogą tworzyć skrzepliny w jego wnętrzu to zawał, wady zastawek, i sztuczne zastawki. Zakrzepy tętnic spowodowane są miażdżycą naczyń krwionośnych. Następuje twardnienie ścian tętnic w wyniku odkładania się w nich blaszek miażdżycowych, zbudowanych głównie z metali ciężkich, cholesterolu i wapnia. W miejscach stwardnień osadzają się zakrzepy, które jeszcze bardziej utrudniają przepływ, doprowadzając nawet do całkowitego zamknięcia światła tętnicy. Zmiany te powodują niedotlenienie tkanek i narządów, w tym serca, mózgu i mięśni.
Nieuregulowane nadciśnienie tętnicze i cukrzyca bywają przyczyną uszkodzenia małych tętniczek mózgowych. Dochodzi do ich stwardnienia, utraty elastyczności, zwężenia światła lub całkowitej niedrożności, która może być przyczyną udaru.
Udar krwotoczny zdarza się, gdy dojdzie do pęknięcia tętniczki i wylania krwi do mózgu. Częściej ta postać udaru występuje u ludzi młodych, a nawet dzieci. Może to być krwotok śródmózgowy lub wylew podpajęczynówkowy.
Krwotok śródmózgowy to krwawienie do mózgu spowodowane uszkodzeniem naczyń mózgowych. Przyczyną jest nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, nadmierne picie alkoholu, guzy mózgu, przedawkowanie leków przeciwzakrzepowych i urazy.
Wylew podpajęczynówkowy to pęknięcie tętniaka w naczyniu mózgowym. Nazywany jest mini-udarem. Dopływ krwi do mózgu jest przerwany na krótki czas. Objawy mogą ustąpić w ciągu doby. Nie można tego ignorować i czekać aż objawy ustąpią i wezwać karetkę.
Znajomość objawów udaru mózgu ma zasadnicze znaczenie w jego rozpoznaniu, postępowaniu i rokowaniu.
Najczęstsze objawy udaru to:
- osłabienie siły kończyn i ich drętwienie
- drętwienie twarzy z wykrzywieniem ust
- zaburzenia mowy, trudności w jej rozumieniu lub wypowiadaniu słów
- zaburzenia widzenia, zamglony obraz, czasami widzenie podwójne
- nagły, silny ból głowy, często z nudnościami, a nawet wymiotami
- zaburzenia świadomości
- zawroty głowy z zaburzeniami równowagi i koordynacji ruchów, czasami z utratą przytomności i upadkiem.
Nie wszystkie objawy muszą wystąpić jednocześnie, ponieważ zależą od tego, która część mózgu i w jakim stopniu została uszkodzona. Półkule naszego mózgu kontrolują przeciwległe strony ciała. Jeśli dojdzie do uszkodzenia prawej półkuli, wówczas większość objawów dotyczy lewej strony ciała. Udar mózgu charakteryzuje się tym, że pojawia się nagle. Jeśli pojawią się niepokojące objawy, natychmiast trzeba wezwać pomoc.
Zdecydowanej większości udarów można by uniknąć, ale trzeba pamiętać o systematycznym kontrolowaniu ciśnienia tętniczego krwi. Leczenie nadciśnienia tętniczego zmniejsza ryzyko wystąpienia udaru. Podwyższone ciśnienie nie boli, ale objawiać się może częstym bólem i zawrotami głowy, szybkim męczeniem się, kłopotami ze snem.
Kiedy czuje się kołatanie serca, trzeba zgłosić się do lekarza i poprosić o wykonanie EKG.
Nadwaga prowadzi do podwyższonego poziomu trójglicerydów i obniżenia poziomu “dobrego “ cholesterolu. Zwiększa to ryzyko chorób układu krążenia, w tym udaru.
Podstawowym warunkiem zachowania zdrowia jest prawidłowe odżywianie. Dobra dieta, to dieta śródziemnomorska. Jej podstawowe założenia to: wyeliminowanie tłuszczów zwierzęcych na rzecz roślinnych, ograniczenie białka zwierzęcego i jednocześnie zwiększenie ilości ryb oraz warzyw i owoców.
Ruszać się. Już w XVI wieku wielki polski medyk Wojciech Oczko powiedział:
– Ruch jest w stanie zastąpić prawie każdy lek, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu.
Cukrzyca jest czynnikiem ryzyka udaru niedokrwiennego, ale skutecznie leczona, może ograniczać wystąpienie choroby. Trzeba badać poziom glukozy we krwi.
Ograniczać stres, bowiem utrzymujący się dłużej lub zbyt silny powoduje skurcz tętnic, podnosi poziom tłuszczów i cukru we krwi. Stres podwyższa ciśnienie tętnicze, ale także może go obniżać i w konsekwencji zwiększyć ryzyko udaru.
Przewlekłe spożywanie dużych ilości alkoholu i palenie wiążą się ze zwiększoną zapadalnością na udary niedokrwienne.
Zdrowe życie to dłuższe życie. Zdrowo żyć, to właściwie odżywiać się, być aktywnym fizycznie, ograniczać stres, nie palić, nie nadużywać alkoholu, zapewnić sobie odpoczynek, w tym należytą dawkę snu.
Teresa Rafałowska
Podlaska Redakcja Seniora Białystok
