W tym roku w programie festiwalu Wschód Kultury/Inny Wymiar znalazło się ponad 20 ciekawych wydarzeń z pięciu wymiarów (muzyki, sztuki, teatru, filmu, społeczności).

Szoszana Keller na tle reklamy festiwalu

Uczestniczyłam w wielu z nich, ale najbardziej zapadł mi w pamięci „Wieczór szabatowy z pieśnią żydowską przy chasydzkim stole”.
Składał się z dwóch części: wykładu i inscenizacji.

Kobieta żydowska i jej miejsce w świeciewykład Szoszany Keller.

Całość przepisów prawnych i rytualnych Talmudu – Halacha – zawiera 613 przykazań, w tym 248 nakazów i 365 zakazów. Jest to autentyczna i autorytatywna wykładnia Prawa Mojżeszowego (Tory), ukazująca jak stosować Prawo do konkretnych sytuacji życiowych. 

Wiele z nich odnosi się do kobiet, np. kobieta nie może modlić się w przestrzeni publicznej. Dlatego w synagogach są Babińce, część wydzielona specjalnie dla kobiet. Mimo tego kobiety rzadko spotyka się w synagodze, modlą się w domu. 

Kobieta nie może studiować Tory, ponieważ założono, że swoim umysłem nie obejmie jej zapisów. Mogą ją studiować tylko mężczyźni, którzy jednocześnie interpretują jej przepisy po swojemu. Obecnie powoli odchodzi się od tego i kobiety zaczynają studiować Torę.

Kobieta zamężna musi mieć zakryte włosy, obojczyki, łokcie, kolana. Na nogi powinna zakładać rajstopy. Czasem nosi też perukę. Kobieta nieczysta (w okresie połogu lub menstruacyjnym) nie może dotykać męża, ani przytulać się do niego. Łóżka na ten okres są rozdzielane. Czysta staje się dopiero po tym okresie i po kąpieli w mykwie.

Zadaniem kobiety jest dbanie o czystość rodzinny. Odrębne zlewozmywaki, garnki, talerze, deski do krojenia na produkty koszerne i nie koszerne. Odrębne ściereczki. Kupuje się tylko mięso koszerne, t. z. mięso zwierząt przeżuwających, posiadających rozdwojone kopyta, zabijanych w sposób rytualny. Ryby zaś muszą mieć płetwy i łuski.

Zadaniem kobiety jest:

– przygotowanie potraw szabatowych, przed piątkowym zmrokiem. Po rozpoczęciu Szabatu nie można już nic gotować lub piec. Potrawy cały czas podgrzewa się na specjalnej płycie.
– oddzielenie części pieczonego chleba (chały) i spalenie jej na pamiątkę czci kapłana zburzonej Świętej Świątyni w Jerozolimie,
– zapalenie świec szabatowych. Czynność ta wyznacza początek szabatu. Zapala je kobieta, ponieważ to ona jest opiekunką ogniska domowego i strażniczką tradycji. Jeśli w domu nie ma kobiety prosi się o to zaprzyjaźnioną sąsiadkę. 

Wykład zakończył się poczęstunkiem potraw szabatowych. Był m. in. kugel (zapiekanka z makaronu z cynamonem), knysze (okrągłe pieczone pierożki), rugalachy (rogaliki żydowskie).

Szabatowa uczta – inscenizacja szabatowych rytuałów w wykonaniu Trio Symchy.

Po zakończeniu przedwieczornego nabożeństwa w synagodze mężczyźni wracają do domu. Po przekroczeniu progu witają domowników słowami „Dobrego Szabatu” i odmawiają modlitwę „Pokój wam, aniołowie służebni”. Następnie mąż recytuje wersety Księgi Przysłów, wysławiających dobrą żonę i gospodynię, która ze względu na Boga i Torę zawsze wypełnia swoje domowe obowiązki. Potem rodzice błogosławią młodszych członków rodziny. 

Uroczysta wieczerza rozpoczyna się od zapalenia przez panią domu dwóch (lub więcej) świec szabatowych i wygłoszenia specjalnego błogosławieństwa świec. Świece powinny być zapalone nie później niż 18 minut przed zachodem słońca.

Dwie zapalane świece wnoszą atmosferę pokoju i uspokojenia. Symbolizują dwa nakazy zawarte w biblijnym zaleceniu – „pamiętaj” i „uświęcaj”.

Stół świąteczny powinien być przykryty białym obrusem a na nim ustawiony kielich z winem lub sokiem z winogron, dwie całe chałki (lub bochenki chleba pszennego) osłonięte – od góry i od dołu – białą serwetą oraz solniczka. Dwie chały lub chleby są symbolem podwójnych porcji manny, która była zsyłana Izraelitom na pustyni podczas biblijnej ucieczki z Egiptu.

Zastawiony stół błogosławi mężczyzna (mąż) i wszyscy zebrani odmawiają razem stosowne modlitwy. 

Szabat jest radością, Świętem Pana, Dniem Świętości, który należy czcić. W Szabat maksymalnie ogranicza się rozmowy o tym, co powoduje smutek, niepokój. Nie wolno myśleć o sprawach, które denerwują, i martwią. Zakaz pracy w szabat obejmuje 39 podstawowych czynności, a naruszenie jego świętości jest dopuszczalne jedynie w celu ratowania życia ludzkiego.

Szabatowemu odpoczynkowi ma towarzyszyć przyjemność. Wspólne posiłki szabatowe mają pomagać w kształtowaniu relacji rodzinnych, wzmacnianiu więzi i pouczaniu dzieci. Biesiaduje i śpiewa się razem, wznosi się toasty – lachaim (na życie dobre i w spokoju).

Strój polskich Chasydów*, wywodzących się z Podola jest wzorowany na stroju Kozaków. Długie czarne kapoty, na wzór żupanów, długie czarne kozaki, czapa futrzana z lisa, zwana sztrajmłem lub spodakiem.

Gawęda Symchy Kellera przeplatana była pieśniami i modlitwami śpiewanymi przed i w trakcie Szabatu. Pięknie wybrzmiała „Pieśń nad pieśniami”, metafora o Bogu jako oblubieńcu i Izraelu jako pannie młodej – „Strzeż Panie bram Izraela”.

Pod koniec spotkania Symcha Keller opowiedział nam zabawną historię, o tym jak został poproszony, jako gość z Polski, do zaśpiewania najważniejszej modlitwy podczas nabożeństwa w Synagodze, w Izraelu i jak zapomniał jej melodii. Nagle po prostu – czarna dziura. I wtedy spłynęła mu do głowy melodia polskiej piosenki harcerskiej – „Gdzie strumyk płynie z wolna, rozsiewa zioła maj…”. I na tą melodię zaśpiewał tę modlitwę. Innym razem była to z kolei piosenka góralska – „Idzie dysc, idzie dysc, idzie sikawica…”. Obie wersje usłyszeliśmy na koncercie.

To był ciepły Wieczór Szabatowy. Gospodarze zadbali o miłą atmosferę. Zaproszeni goście, uczestnicy spotkania, mieli okazję poznać tradycje świętowania Szabatu przez naszych braci starszych w wierze. 

Spotkanie odbyło się w Centrum im. Ludwika Zamenhofa.

„Festiwal Wschód Kultury/Inny Wymiar prezentuje bogactwo wielokulturowości Podlasia. Od początku swego powstania promuje ideę dialogu i tolerancji, w mieście gdzie od wieków mieszkali obok siebie Polacy, Rosjanie, Białorusini, Tatarzy, Ukraińcy, Litwini, Żydzi i Niemcy” – czytamy w Katalogu Festiwalu.

Objaśnienia

* Hasydzi to ruch religijny lub pobożnościowy, powstał w łonie judaizmu. Najbardziej znany jest chasydyzm polski, powstały w XVIII wieku na terenie Podola. Jego celem była odnowa religijności wyznawców judaizmu. Uformował się pod wpływem mistyki (której głównym ośrodkiem było galilejskie miasto Safed), ludowej tradycji Żydów Rzeczypospolitej, a także elementów słowiańskiej kultury ludowej i folkloru. 

Twórcą i pierwszym przywódcą ruchu był Baal Szem Tow z Międzyboża2). Nauczał, że Boga należy chwalić nie poprzez umartwianie się i ascezę, ale raczej poprzez mądre i radosne korzystanie z życia i darów, jakie z sobą niesie. Pobożność w tym ujęciu była afirmacją życia. Stąd też wynikała niespotykana wcześniej na taką skalę forma czczenia Boga poprzez taniec i śpiew, a także, charakterystyczna dla chasydów, forma modlitwy ekstatycznej prowadzącej do stanu radosnego uniesienia, zachwytu i euforii. Taka modlitwa powinna człowiekowi przynieść radość i pogodę ducha, co oznacza zespolenie się z Bogiem.

Źródło:

  1. Google: Link
  2. Google: Link
  3. Białostocki Ośrodek Kultury – Katalog Festiwalu

zdjęcia: Maria Beręsewicz

Kliknij w poniższe zdjęcie:

1/7
Szoszana Keller na tle reklamy festiwalu
Szoszana Keller na tle reklamy festiwalu
Szoszana Keller opowiada o kobiecie żydowskiej
Szoszana Keller opowiada o kobiecie żydowskiej
Uczestnicy spotkania jed                   zą przysmaki szabatowe
Uczestnicy spotkania jed zą przysmaki szabatowe
Potrawy szabatowe przygotowane przez Szoszanę Keller
Potrawy szabatowe przygotowane przez Szoszanę Keller
Symcha Keller opowiada o rytuałach Szabatowych
Symcha Keller opowiada o rytuałach Szabatowych
Symcha Keller
Symcha Keller
Trio Symchy
Trio Symchy

Redakcja: Maria Beręsewicz
Podlaska Redakcja Seniora Białystok