Ponad 500 lat temu w Paryżu wydano godzinki – modlitwę do Najświętszej Marii Panny. Bogato zdobiona karta starodruku przedstawia zasypiającą Matkę Boską i fragment psalmu. Od zeszłego roku starodruk należy do Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku.
18 sierpnia Adam Andruszkiewicz – sekretarz stanu w Ministerstwie Cyfryzacji i Beata Zadykowicz – dyrektor Książnicy Podlaskiej podpisali Porozumienie, na mocy którego zbiory Książnicy są dostępne w portalu KRONIK@.
Początki Książnicy Podlaskiej sięgają 1910 roku. Obecnie w jej zbiorach znajdują się liczne, m.in.: starodruki, książki i czasopisma z XIX-XXI wieku, a także liczne wydawnictwa regionalne oraz unikatowe zbiory w języku esperanto. Od sierpnia są one dostępne na kronika.gov.pl.
Najcenniejszą część zbiorów książnicy stanowią starodruki, czyli druki wydane przed 1800 rokiem. Najstarszym z nich jest karta godzinek – modlitwy skierowanej do Najświętszej Marii Panny, opracowana w 1500 roku w Paryżu. Na jej awersie przedstawiono zaśnięcie NMP oraz fragment psalmu 84: „Converte nos, Deus salutaris noster, et averte iram tuam a nobis” (w tłumaczeniu Jakuba Wujka – „Nawróć nas, Boże, zbawicielu nasz: a oddal gniew swój od nas”). Na rewersie widnieją sceny z życia Matki Boskiej.
Książnica może pochwalić się także: Biblią z drukarni Szarfenbergów z 1561 roku, „Rocznymi dziejami kościelnymi Piotra Skargi” z 1603 roku i „Dworzaninem Polskim” z 1639 roku z drukarni Andrzeja Piotrkowczyka oraz „Dziejami w Koronie Polskiej” z 1754 roku autorstwa patrona książnicy Łukasza Górnickiego. W zbiorach znajduje się także kolekcja Druków Supraskich wydanych w XVIII wieku w drukarni Ojców Bazylianów. Są to jedne z najcenniejszych starodruków, które stanowią świadectwo historii i kultury regionu.
Nie sposób nie wspomnieć także o pierwodruku „Pieśni nabożnych” Franciszka Karpińskiego z 1792 roku. Poeta – na zaproszenie Izabeli Branickiej – spędził lato 1785 roku w Białymstoku, nazywanym wówczas Wersalem Północy. To właśnie tam rozpoczął pracę nad modlitewnikiem dla ludu, z którego pochodzi jedna z najpopularniejszych kolęd – „Pieśń o Narodzeniu Pańskim”, znana również jako „Bóg się rodzi”.
– Należy również dodać, że Książnica Podlaska posiada liczne wydawnictwa w języku esperanto, które znajdują się w jedynej w Polsce bibliotece esperanckiej: Filii nr 14 – Esperanto-Libraro. Jest to ponad 3500 egzemplarzy, które zostały przekazane do Książnicy m.in. przez uczestników 94 Światowego Kongresu Esperanto, który odbył się w 2009 roku w Białymstoku. Wtedy właśnie powstała idea utworzenia biblioteki z księgozbiorem poświęconym temu unikalnemu zjawisku, jakim jest język esperanto stworzony przez Ludwika Zamenhofa. W zbiorach znajdują się dzieła polskich esperantystów, mi.in. Jakuba Szapiry (1897-1941), Antoniego Grabowskiego (1857-1921), Odo Bujwida (1857-1942). Jednym z najcenniejszych zbiorów jest „Marta” Elizy Orzeszkowej, to egzemplarz unikatowy ze względu na dedykację tłumacza – Ludwika Zamenhofa dla Elizy Orzeszkowej. – mówi Beata Zadykowicz, Dyrektor Książnicy Podlaskiej.
Niezwykle istotne znaczenie w Książnicy Podlaskiej mają zbiory regionalne podejmujące tematykę regionu oraz stworzone przez osoby związane z Podlasiem, Suwalszczyzną i ziemią łomżyńską. Kolekcja książek regionalnych, z zakresu: literatury naukowej, popularnonaukowej, literatury pięknej i współczesnej, liczy około 20 tys. woluminów. Na największy w regionie zbiór prasy regionalnej składa się ponad 840 tytułów. Są to gazety z XIX i XX wieku, z okresu międzywojennego oraz współczesne.
Czym jest KRONIK@
Portal KRONIK@ – Krajowe Repozytorium Obiektów Nauki i Kultury został udostępniony w 2022 roku. Jest on miejscem, które pełni dwojaką funkcję. Przede wszystkim każdy może oglądać zgromadzone w nim zasoby nauki i kultury polskiej. Obecnie dostępnych jest ponad 16 mln obiektów podzielonych na 72 kategorie, w tym: książki, czasopisma, fotografie, grafiki i rysunki oraz zbiory muzealne. To ponad 3,5 petabajta danych. Można je przeszukiwać za pomocą wysoko zaawansowanej multiwyszukiwarki. Umożliwia ona katalogowanie, szukanie powiązań z innymi obiektami oraz swobodne korzystanie zarówno w ramach prowadzonych badań naukowych, jak i działalności dydaktycznej czy popularyzatorskiej.
Na zbiory dostępne na kronika.gov.pl składają się zasoby 26 instytucji, m.in.: Biblioteki Narodowej, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Wojskowego Biura Historycznego, Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej, Uniwersytetu Wrocławskiego, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Telewizji Polskiej, Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego oraz archiwów państwowych.
Drugą funkcją KRONIKI jest udostępnienie zainteresowanym instytucjom przestrzeni do bezpiecznego przechowywania zasobów nauki i kultury polskiej. Portal integruje funkcjonujące dotąd w rozproszeniu serwisy, wprowadza jednolite standardy zarządzania cyfrowymi zasobami i jednocześnie zabezpiecza je przed zniszczeniem bądź uszkodzeniem.
Korzystanie z zasobów portalu kronika.gov.pl oraz udostępnianie za jego pośrednictwem cyfrowych zbiorów jest bezpłatne.
źródło i fot.: Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku
zredagowała Lija Półjanowska
Podlaska Redakcja Seniora Białystok
