Polska ziemniakiem stoi. Tak, to prawda. Jesteśmy ziemniaczaną potęgą. W 2020 roku Polska zajęła drugie miejsce wśród państw Unii Europejskiej pod względem produkcji ziemniaków. To niepozorne, pospolite warzywo spożywcze doczekało się w Polsce własnego pomnika.
Unikatowy, największy na świecie pomnik ziemniaka znajduje się w Biesiekierzu od 1983 roku. Konstrukcja pomnika składa się z dwóch elementów: bulwy, która ma 3,95 m wysokości oraz stalowego trzyramiennego stelaża, dzięki któremu rzeźba jest wyraźnie widoczna na tle okolicy. Drugi pomnik odsłonięty został w 2007 roku w poznańskim parku Jana Pawła II. Pomnik Pyry waży 5 ton. Trzeci pomnik ziemniaka stoi w Kolbuszowej Górnej. Powstał w 2013 roku.
Ziemniak jest warzywem znanym na całym świecie. Znamy jego smak i walory kulinarne. Potrawy, w których ziemniak jest dodatkiem lub składnikiem głównym, goszczą codziennie na naszych stołach. Znam osoby, które nie wyobrażają sobie obiadu bez dodatku ziemniaków.
Ziemniak to roślina wieloletnia. Uprawiany jest jednak jako roślina jednoroczna. Zbiór ziemniaków wymaga wykopywania bulw i wyrywania łętów ziemniaczanych, w wyniku czego rośliny ulęgają zniszczeniu. Kupując ziemniaki, powinniśmy zwrócić uwagę na wygląd skórki. Gładka skórka świadczy o ich wysokiej jakości. Chropowata skórka jest dowodem na to, że do uprawy ziemniaków użyto zbyt dużej ilości nawozów.
Ziemniakiem w Polsce stoi nie tylko kuchnia. Bulwy ziemniaczane są również podstawowym elementem pokarmu dla zwierząt. Ich zastosowanie staje się z biegiem lat coraz większe. Są coraz bardziej doceniane w sferze poza konsumenckiej. Z tego surowca produkuje się skrobię, etanol i mąkę ziemniaczaną.
Skrobię ziemniaczaną uzyskuje się ze świeżych, rozdrobnionych ziemniaków. Następnie poddaje się ją procesowi suszenia i oczyszczania. Tak otrzymany produkt przesiewa się. W końcowym etapie produkcji skrobia ziemniaczana staje się sypkim matowym proszkiem o białej barwie. Nie ma smaku i zapachu. Nie rozpuszcza się w zimnej wodzie. Wykorzystywana jest na szeroką skalę w różnych gałęziach przemysłu. W postaci naturalnej jest rzadko stosowana w przeciwieństwie do jej komponentów, które znalazły zastosowanie w różnych gałęziach przemysłu.
- W przemyśle spożywczym skrobia pełni rolę zagęszczaczy i czynników żelujących. Dzięki tym właściwościom ma zastosowanie przy produkcji sosów i majonezów. Jest składnikiem wielu produktów gotowych: zup, budyniów, kisieli, galaretek, dań instant, wyrobów cukierniczych, produktów mlecznych, dżemów i musów. Ma również zastosowanie w produkcji syropu ziemniaczanego i sztucznego miodu. Ze skrobi wytwarza się również grysik i płatki ziemniaczane.
- W przemyśle papierniczym skrobia jest wykorzystywana do produkcji papieru (skleja masę papierniczą),do satynowania papieru oraz w introligatorstwie.
- W przemyśle budowlanym ma zastosowanie przy produkcji mieszanek betonowych.
- W przemyśle farmaceutycznym używana jest do produkcji wyrobów farmaceutycznych jako wypełniacz i otoczka leków.
- W przemyśle kosmetycznym dodawana jest do past do zębów, suchych szamponów, talku i pudru.
- W przemyśle chemicznym stosuje się ją do produkcji klejów, dekstryn, środków wybuchowych i opakowań biodegradowalnych.
- W przemyśle włókienniczym służy do klejenia przędzy, krochmalenia, farbowania,
satynowania i drukowania.
Mąka ziemniaczana jest często mylona ze skrobią. Podobne są z wyglądu, różnią się jednak procesem produkcyjnym. Mąka ziemniaczana produkowana jest z gotowanych w całości bulw ziemniaczanych, które w dalszym procesie technologicznym są odparowywane i mielone razem ze skórką. Jest podobnie jak skrobia – sypka, ma jednak ciemniejszy kolor i bardziej intensywny smak. Mąkę ziemniaczaną dodaje się przede wszystkim do wypieku pieczywa i ciast. Zwiększa ona wilgotność i lekkość ciasta.
Etanol z kolei znalazł zastosowanie w przemyśle gorzelniczym. Wytwarza się z niego spirytus, który wykorzystywany jest do produkcji wódek i napojów alkoholowych. Jest również składnikiem aromatów do ciast. Etanol jest bezbarwną cieczą o specyficznym, ostrym zapachu. Posiada właściwości higroskopijne. Otrzymuje się go w wyniku fermentacji alkoholowej produktów zawierających w swoim składzie cukry. Jednym z takich produktów, obok buraków cukrowych, pszenicy i trzciny cukrowej są ziemniaki. Alkohol wydziela się w wyniku destylacji. Kolejny etap to rektyfikacja, czyli oczyszczanie. Wynikiem rektyfikacji jest spirytus rektyfikowany (spożywczy), który jest mieszaniną alkoholu i wody.
Na rynku znane są trzy rodzaje etanolu. Najbardziej znanym jest etanol spożywczy, zwany spirytusem.
Moc spirytusu wynosi ok. 96,5 procent. Wykorzystywany jest w przemyśle gorzelniczym do produkcji wódek i napojów alkoholowych. Jest również składnikiem aromatów cukierniczych.
Drugi rodzaj etanolu – to etanol farmaceutyczny, który wykorzystywany jest jako rozpuszczalnik w procesie maceracji substancji leczniczych z ziół. Jest też składnikiem preparatów stosowanych w leczeniu zatruć pokarmowych. Wykorzystuje się go również jako środek konserwujący syropy. Jest składnikiem żeli przeciwbólowych i płynów stosowanych leczeniu problemów dermatologicznych.
Trzeci rodzaj etanolu to etanol kosmetyczny. Używany jest do sporządzania perfum i wód zapachowych.
Etanol, który nie został poddany procesowi rektyfikacji, nazywa się etanolem przemysłowym (alkohol skażony). Jest niebezpieczny dla ludzi i nie nadaje się do spożycia. Ma zastosowanie przy produkcji paliwa, klejów i farb. Stanowi bazę do produkcji rozpuszczalników chemicznych i farb. Wytwarza się z niego lakiery do włosów, spryskiwacze do szyb i odświeżacze powietrza. Wykorzystywany jest również w przemyśle drukarskim do usuwania środków smarnych i tłuszczów wodoodpornych. Jest niezawodnym środkiem czyszczącym, odkażającym i dezynfekującym.
Warte uwagi jest też wykorzystanie ziemniaków, a właściwie skórek od ziemniaków, do produkcji biopaliwa płynnego. Badania przeprowadzone przez Instytut Inżynierii Biosystemów Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu pod kierownictwem Andrzeja Myczko wykazały, że „Skórki ziemniaków w stanie surowym charakteryzowały się największą zawartością metanu na poziomie 48,42%. Dla tej postaci ziemniaków z 1 tony świeżej masy można uzyskać około 139 m3 biogazu. Z kolei uparowane skórki ziemniaków miały zawartość metanu 46%, a z 1 tony świeżej masy otrzymano około 165 m3 biogazu”*.
Źródła:
http://sj.wne.sggw.pl/pdf/RNR_2017_n3_s66
https://zywienie.abczdrowie.pl/maka-ziemniaczana-a-skrobia
Fot. pixabay.com
Anna Anchimowicz
Podlaska Redakcja Seniora Białystok
